با کودکی که ترس از تاریکی دارد چه کنیم؟!
آموزش / فرزندپروری / خانواده دیجیتال
برخلاف ترس معمولی که واکنشی زودگذر و طبیعی به یک عامل خطرناک خارجی است، هراس بیشتر ترس از قرار گرفتن در یک موقعیت خطرناک است، مانند ترس از تاریکی یا ترس از پرواز! در برخی موارد، فرد هرگز در تماس با چیزی که از آن می‌ترسد نبوده است. شاید بهترین راه برای فروشاندن ترس، مواجه شدن با چیزهایی باشد که فرد از آن‌ها می‌هراسد، ولی بر زبان راندن این جمله یک چیز است و عملی کردن آن چیزی دیگر…
اضطراب به عنوان یکی از عوامل تهدید کننده سلامت روانی شناخته شده است. رویارویی طولانی مدت با موقعیت‌های اضطراب‌زای شدید، پیامد‌های زیان بار جسمانی و روانی را به همراه دارد. ترس شدید یا بیمارگونه که در روانشناسی به هراس زدگی یا فوبیا شهرت دارد، عبارت است از نوعی ترس در فرد که باعث اختلال در زندگی روزمره وی می‌شود.
انواع ترس‌‌های کودکان
ترس، هیجان مهمی است که می‌تواند برای ارتقا امنیت و بقا سازگارانه باشد، یا با اثر بر روی کیفیت زندگی به صورت منفی ناسازگارانه باشد. ترس‌‌های طبیعی برای بقا افراد اساسی هستند و این چنین ترس‌هایی برای کودکان کارکرد حفاظتی دارند. نوجوانان نسبت به کودکان به احتمال بیشتری در وضعیتی که شامل سطوح پایینی از انواع ترس‌هاست، قرار دارند و دخترها به طور معنی‌داری بیشتر از پسران سطوح مختلفی از ترس (به عنوان مثال ترس از تاریکی و ترس از حیوانات، ترس از مرگ و خطر) را نشان می‌دهند. در حالی که پسران به طور معناداری سطوح پایین ترس را از میان انواع ترسها نشان می‌دهند.
پژوهشگران در تحقیقات میان فرهنگی، دریافته‌اند که اظهارات ترس، همگانی و جهان شمول نیست. برای مثال، کودکان چینی با بالا رفتن سن ترسشان بیشتر می‌شود اما کودکان آمریکایی و استرالیایی سطوح ترسشان با بالا رفتن سن کاهش می‌یابد. همچنین محتوای ترسها در فرهنگ‌های مختلف متفاوت است.
ترس‌‌های شایع بین کودکان در نسخه تجدید نظر شده زمینه‌یابی ترس کودکان
- قادر نبودن به نفس کشیدن
- تصادف با ماشین
- ترس از تاریکی و مورد حمله قرار گرفتن در هنگام تاریکی
- سوختن در آتش
- سقوط از مکان‌های بلند
- وارد شدن دزد به خانه
- زلزله
- مرگ
- بیماری
- مارها
و هفت عامل اصلی که باعث ایجاد انواع ترسها می‌شوند، شامل:
- ترس از مرگ و خطر (مثل تصادف با کامیون یا ماشین)
- ترس از انتقاد و شکست (مثل احمق به نظر رسیدن)
- آگورافوبیا (مثل رفتن به رختخواب و ترس از تاریکی )
- ترس از حیوانات کوچک (مثل مارها)
- ترس های پزشکی (مثل تزریق آمپول)
- ترس از عملکرد تحصیلی ( گرفتن کارنامه، امتحان، صدا زدن توسط معلم) و …
چرا کودکان می‌ترسند؟
به علت محدودیت کودک در مکانیزم‌های دفاعی همچون مهارت حل مسئله و تصمیم‌گیری، دید خود محور کودک از دنیا و تجربیات محدود وی باعث ترس در موقعیت‌های تهدید کننده می‌گردد.
درمان ترس ها با واقعیت مجازی
برخی از پزشکان حتی ادعا می‌کنند که درمان از طریق در معرض ترس قرار گرفتن (که در آن شخص را تشویق می‌کنند تا هر بار سناریوی ترسناک‌تری را تجربه کند)، نه تنها اخلاقی نیست، بلکه برای غلبه بر این مشکل، روانشناسان و روان‌پزشکان به روش‌های درمانی با کمک واقعیت مجازی روی آورده‌اند. برای مثال، به جای قرار گرفتن در یک محیط واقعی به راحتی و با کمک یک هدست ویدیویی و هدفون، می‌توان آن تجربه را برای شخص شبیه سازی کرد.
این فرآیند می‌تواند در هر شرایطی و به طور تدریجی بیمار را با محیط‌هایی که در آن احساس اضطراب ناخودآگاه می‌کند آشنا کند و با کمترین میزان استرس، فرآیند درمانی را تا بهبود نهایی ادامه دهد. امروزه، شبیه سازها به طور فراگیر در حال گسترش و کاربردی شدن هستند و تجهیزات واقعیت مجازی همانگونه که از نامشان پیداست جهت شبیه‌سازی و یا فراهم آوردن نزدیک به واقعیت طراحی و ساخته می‌شوند.
با نظر پزشک فوق تخصص روانپزشک اطفال، شرایط محیطی نرم‌افزار برای درمان با فناوری واقعیت مجازی می‌بایست در حد امکان به محیط واقعی نزدیک باشد و اجسام و تجهیزات طراحی محیط می‌بایست از نظر چیدمان و اندازه در حد طبیعی و استاندارد باشد تا کودک هیچ تفاوت ملموسی را در مقایسه با محیط واقعی احساس نکند.
ترس از تاریکی در کودکان
ترس از تاریکی در میان کودکان متفاوت و در حال تغییر است و در سنین ۷-۵ سالگی ظاهر می‌شود. به‌طور کلی، بچه‌ها وقتی شروع به راه رفتن می‌کنند و از مادر مستقل می‌شوند، ترسیدن‌هایشان بیشتر می‌شود و ترس از تاریکی یکی از آن‌ها است. والدینی که به شدت نگران ترسیدن کودکانشان هستند، احتمالا خود آدم‌های مضطرب یا وسواسی هستند که به کمک روان‌شناختی نیاز دارند.
بهتر است پدر و مادر این بچه‌ها به جای نگرانی، در چنین مواقعی مانند زمان ترس از تاریکی در دسترس بچه باشند و بلافاصله بعد از احساس ترس، او را در آغوش بگیرند. گفتن جمله‌هایی مثل اینکه «مامان این که ترس نداره» اشتباه است. باید کم‌کم کودک را با محرک ترسناک روبرو کنند و همزمان با آن، خوراکی یا اسباب‌بازی دلخواهش را به او بدهند تا همزمانی محرک لذت بخش با محرک ترسناک ، به مرور از ترس کودک کم کند. در عین حال مراقب باشند که خودشان نسبت به ترس واکنش شدید نشان ندهند.
پدر و مادر باید شجاعت‌های هر چند کوچک کودکشان را خیلی تشویق کنند و اگر ترس زیاد بود، حتما به روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنند. لازم نیست والدین تلاش زیادی برای رویارویی واقعی کودک با محرک ترسناک را داشته باشند و بهتر است از درمان‌های جدید مانند قصه درمانی، فناوری واقعیت مجازی استفاده کنند.
درمان ترس از تاریکی کودکان با فناوری واقعیت مجازی چگونه است؟
در درمان به شیوه واقعیت مجازی برای ترس از تاریکی کودکان شرایط محیطی طوری طراحی شده‌اند که بتوان در آن انواع صداهایی که در شب ممکن است وجود داشته باشد را شنید و همچنین سایه‌های اجسام را مشاهده کرد. در این نرم افزار واقعیت مجازی که برای ترس از تاریکی کودکان شبیه سازی شده، محیط مسکونی یک کودک به عنوان اصلی‌ترین محیط ارتباطی کودک در نظر گرفته و طراحی شده است. این محیط شامل اتاق خواب، سالن نشیمن، انباری و حیاط در نظر گرفته می‌شود.
در فرآیند طرح ریزی، برنامه نویسی و شبیه‌سازی واقعیت مجازی، شرایط به گونه‌ای تعریف شده است که بتوان به تدریج نور محیط را تغییر داد و از حالت روشنی به خاموشی و ایجاد سایه‌ها که نقش بسزایی در ایجاد ترس از تاریکی دارند رسید. نرم افزار واقعیت مجازی که برای درمان ترس از تاریکی طراحی شده است به صورت عینک بر روی چشم بیمار گذاشته می‌شود تا تصویر سه بعدی را ببیند واز طریق هدفون صداهای خاص آن را بشنود.
