حقیقت فضای سایبری چیست؟

فضای سایبری یا به عبارتی فضای مجازی، به عنوان مجموعه تعامل‌های انسان‌ها از طریق رایانه و فناوری‌های نوین ارتباطات بدون در نظر گرفتن زمان و مکان تعریف شده است. فضای سایبری را نمی‌توان تنها یک شاهراه بزرگ اطلاعاتی ساده دانست، بلکه پدیده‌ای است که جزیی از زندگی اجتماعی و آمیخته با آن است.

اگرچه وجود تفاوت‌های آشکار بین فضای سایبری و واقعیت بیرونی قابل انکار نیست، اما پیوند بین نمادها و عناصر آن‌ها و تاثیر متقابل در زندگی فردی و اجتماعی نیز قابل چشم پوشی نیست. در فرهنگ شفاهی، شنوندگان می‌توانند گوینده را ببینند، با متون چاپی می‌توانند نویسنده را تصور کنند. در تلویزیون و رادیو مخاطبان تصویر را دیده و یا صدا را می‌شنوند. اما در فضای مجازی هویت (هویت در فضای مجازی) آنچه در صفحه دیده می‌شود، همیشه آن‌گونه نیست که تصور می‌شود.

تعابیر فضای سایبری همواره عناصر تخیل و تجربه را همراه خود داشته‌اند. از این رو، نمی‌توان رویاپردازی‌های گذشته دور را از واقعیت‌های آمیخته با خیال کنونی درباره فضای سایبری نادیده گرفت. دیدگاه داستان‌گونه دیوید بل معطوف به بیانی چند بعدی از فضای مجازی یا فضای سایبری است. وی با طراحی چند سناریو، به دنبال شفاف و مستدل کردن سخن خود است که: تعریف فضای سایبری پیچیده است.

در این سناریوها فضای سایبری را اینگونه معرفی کرده است:

• -فضای سایبری، به مثابه بازگویی تاریخ فناوری‌ها و رایانه، سیر تکامل و نقش آن‌ها در شکل گیری فضای مجازی است.
• -فضای سایبری، به معنای بیان نقش اینترنت، روند تکامل و سازو کارها و ابزارهای آن در دسترسی کاربران به فضای نوین تعامل و داد و ستد در همه ابعاد است.
• -فضای سایبری، به مثابه واقعیت مجازی که توانایی شبیه‌سازی موجودیت‌ها را دارد و محیط تعاملی و غوطه‌ور ساز را نوید می‌دهد.
• -فضای سایبری به معنای بیان رابطه تنگاتنگ فناوری و متغیرهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی که اساس جامعه سرمایه‌داری را بنیان می‌نهند. چنین تفسیری از این فضا به مقوله مالکیت، مدیریت اطلاعات، کنترل، دسترسی، دارا و ندارو دمکراسی می‌پردازد.
• -فضای سایبری به مثابه فضای کار و کارآفرینی و نه صرفا بیان آزادانه و انباشت ثروت می‌باشد.

اما از دیدگاه ویتل فضای سایبری دارای سه جز است که در ادامه به بیان این سه جز می‌پردازیم:

• ۱-دنیای مفهومی تعاملات شبکه‌ای شده بین افراد و آفریده‌های معنویشان و هر چیز که همراه با این شبکه‌ها و تعاملات است.
• ۲-فضای روانی-خیالی است که در آن افکار مجذوب توهمی رویاگونه می‌شوند.
• ۳-حالتی از اندیشه است که توسط افراد در ارتباط، و به وسیله بازنمایی‌های دیجیتال زبان و تجربه حسی، به اشتراک گذارده می‌شود. افرادی که از نظر زمان و مکان جدا از یکدیگرند، ولی به وسیله شبکه هایی از ابزار فیزیکی دسترسی، به یکدیگر متصل‌اند.

تعریف فضای سایبری از منظر روانشناسی چیست؟

سولر از منظر روانشناسی، به پیوند بین فعالیت‌های ذهنی و فضای سایبری توجه دارد و آغاز این ماجرای رویاگونه را از لحظه کلیک کردن و برقراری ارتباط با موجودیت‌های مجازی می‌داند. او معتقد است برای درک و آشنایی بیشتر با این تجربه بصری باید از دیدگاه خواب، رویا و رویا بینی را مورد توجه قرار داد. سولر بر این باور است که مرزهای بین واقعیت‌های آگاهانه و ناآگاهانه را به هم نزدیک کرده است و می‌تواند درباره معنای واقعیت چیزهایی به ما بگوید.

حالت‌های رویاگونه‌ای که فقط در خواب و تصورات ذهنی می‌توانند وجود داشته باشند، در فضای سایبری در حد گسترده‌تری رخ می‌دهند. زیرا کاربران می‌توانند از قوانین حاکم بر فضای فیزیکی عبور کنند. آنان، تنها با یک کلیک ساده بر روی یک لین می‌توانند در فضای سایبری از مکانی به مکانی دیگر بروند، بدون اینکه نیاز به حرکت پاها یا چرخشی در چرخ‌ها، یا هیچ عاملی برای اثبات حرکت فرد وجود داشته باشد.

تعریف فضای سایبری از منظر جامعه شناسی چیست؟

اندیشمندان جامعه شناسی با نظریه‌هایی چون تکاپوشناسی گروه‌ها، و نظریه بازیگر-شبکه، روابط درونی، اجتماعی و ساخت اجتماعی فضای سایبری را مورد مطالعه قرار داده‌اند.

تعریف فضای سایبری از منظر مردم‌شناسی چیست؟

مردم شناسان با تاکید بر جنبه‌های فرهنگی و مطالعه رفتار انسان به عنوان محصول روابط متقابل درون نظام فرهنگی به پدیده فضای سایبری می‌نگرند.

شبکه‌های اجتماعی در فضای سایبری

نظریه شبکه اجتماعی متفاوت از نظریه جامعه شناختی است که جامعه را متشکل از افراد تعریف می‌کند. در نظریه شبکه اجتماعی نقطه عزیمت، پیوندها و روابط بین (گره‌های) موجود در شبکه است. گره‌ها منابع مادی و غیرمادی را دردرون شبکه به جریان می‌اندازد و حیات آن را تداوم می‌بخشند. آنچه که شبکه‌های اجتماعی سایبری ارائه می‌دهند، یکی از بسترها و ساز و کارهای ارتباطی و شیوه تعامل است.

شبکه های اجتماعی فضای سایبری، یکی از بسترهای زندگی در عصر اطلاعات‌اند که روابط رسمی و دیوان سالارانه از آن‌ها رخت بربسته و تعامل در آن‌ها آسان‌تر شده است. همچنین، فارغ از دغدغه‌های جاری در فضای فیزیکی صورت می‌گیرد. در نگاه نخست، ممکن است شبکه‌های فضای مجازی به جزیره‌هایی جدا از هم به نظر برسند، اما واقعیت این است که این شبکه‌ها از طریق سرپل‌های متعدد با یکدیگر مرتبط‌اند و نیرویی عظیم ایجاد کرده‌اند.

شبکه‌های اجتماعی مجازی به عنوان جوامع آنلاین، حاصل تعامل بین گروه‌های همفکر و دوستان هستند و از ویژگی بازبودن و عدم تمرکز برخوردارند.

این بدین معناست که آسیب دیدن یک عنصر یا گره در شبکه، آن را متلاشی نمی‌کند و شبکه های اجتماعی در فضای مجازی، به طور مداوم به بازسازی و ترمیم خود می‌پردازند.

از ویژگی مهم شبکه‌های فضای مجازی می‌توان به انعطاف پذیری، به معنای توانایی بازسازی مطابق تغییرات محیطی و توجه به اهداف، در عین تغییر اجزا و یافتن اتصال‌های جدید، مقیاس‌پذیری، قابلیت انبساط یا انقباض اندازه شبکه دانست، که احتمال خرابی در شبکه را کاهش می‌دهد. همچنین، قابلیت تداوم حیات آن را در نظر دارد که نشان توانایی شبکه‌ها است.

نوع تعامل در فضای سایبری

الگوهای ارتباط و تعامل از طریق رسانه، به تناسب نوع رسانه، علیرغم برخی همپوشانی‌ها، می‌توانند گوناگون و متفاوت باشند. همزمانی و آنی بودن کنش و واکنش از جمله ویژگی‌های تعامل چهره به چهره است. یک سویه و غیر همزمان بودن، از ویژگی‌های تعامل در رسانه‌های سنتی مانند مطبوعات، رادیو و تلویزیون است.

اما در فناوری‌های جدید و فضای مجازی ارتباطات نوینی را ایجاد می‌کند که نه تنها جامع انواع تعامل و ارتباط رسانه‌های سنتی است، بلکه محدودیت یک‌سویه بودن و منفعل بودن مخاطبان را از میان برداشته است. همزمانی در فضای سایبری را می‌توان در نظام‌های ویدیو کنفرانس و چت، و تعامل چندسویه را در گروه‌های مباحثه، فهرست‌های پستی و چت تجربه کرد.

تعامل در فضای سایبری از نوع تعامل بدون تقابل است:

یعنی تقابل افراد در فضای سایبری از نوع تقابل فیزیکی نیست. بلکه از نوع تعامل بین افراد نا آشنا و از راه دور رایج‌ترین گونه تعامل در فضای سایبری است. در این نوع تعاملات کاربران به صورت ۱-کاربرانی با هویت واقعی و ۲-کاربرانی با اهداف مشخص، هویت خویش را پنهان می‌سازند.

نوع دوم به نوعی بازگشت به ذهن نوشتاری است که تجلی آن در ایمیل یا وبلاگ‌ها است.